Finanse publiczne – czym one są? Jakie wyróżniamy funkcje finansów publicznych? W jaki sposób racjonalizować wydatki państwa? Kto dysponuje finansami publicznymi?
Finanse publiczne to wszystkie zasoby pieniężne państwa. Są to pewnego rodzaju procesy gromadzenia, zbierania, podziału i wydatków środków publicznych. To także tworzenie budżetu państwa, które pochodzą głównie z danin społeczeństwa. Środkami publicznymi zarządzają i dysponują władze publiczne, posiadając nad nimi całkowita kontrolę.
Jakie są funkcje finansów publicznych?
Finanse publiczne posiadają wiele funkcji, które określają rodzaj i przeznaczenie finansowania. Do najważniejszych można zaliczyć funkcje:
- alokacyjną – przypisywanie zasobów do możliwości ich użycia w gospodarce, oddziaływanie w celu osiągnięcia efektywności gospodarowania nimi. Finansowanie dóbr publicznych takich jak: obrona narodowa, bezpieczeństwo, oświata, ochrona zdrowia,
- redystrybucyjną – wpływ na podział dochodów wyprodukowanych przez społeczeństwo. Proces ten odbywa się dzięki wzrostowi podatków dla osób więcej zarabiających, wspieranie grup biedniejszych, wspieranie regionów mniej rozwiniętych.
- stabilizacyjną – łagodzenie negatywnych skutków zmian okoliczności za pomocą odpowiednich narzędzi prowadzonej polityki fiskalnej.
Czym są systemy finansów publicznych?
System finansów publicznych to zbiór zasad i instytucji gospodarujących finansami publicznymi. System prawa finansowego to gromadzenie i dysponowanie środkami publicznymi według przyjętych norm i zasad prawnych, na drodze ustalonych w danym państwie norm.
Procesy finansowe państwa dotyczą w szczególności:
- gromadzenia dochodów i przychodów publicznych,
- wydatkowania i gospodarowania środkami państwa,
- finansowania potrzeb pożyczkowych państwa,
- zarządzanie środkami publicznymi,
- rozliczenia z budżetem UE,
- zarządzania długiem politycznym, itp.
Czym jest racjonalizacja wydatków publicznych?
Racjonalizacja to pojęcie, które należy rozpatrywać w kilku aspektach. Jednym z nich jest minimalizacja wydatków publicznych. Pojęciem dotyczącym racjonalizacji jest również maksymalizacja efektywności zarządzania wydatkami publicznymi. Istnieje kilka metod racjonalizacji wydatków, którymi są:
- metoda PPBS – podejmowanie decyzji na podstawie procedur przewidujących możliwość dokonania wyborów techniki realizacji danego celu,
- metoda MBO – metoda zarządzania poprzez cele MBO – analiza kosztów i efektów, wybór zadań przy stosowaniu jasnych kryteriów,
- metoda ZBB – identyfikacja celów, analiza, oszacowanie i określenie hierarchii ważności celów, przygotowanie budżetu,
- metoda RCB, i inne.
Polityka społeczno-gospodarcza w UE
Finanse na poziomie europejskim zostały dokładnie przebadane w książce „Polityka społeczno-gospodarcza w UE” autorstwa Dr hab. Marty Postuły. Autorka analizuje sprawność działania europejskich instytucji ponadnarodowych na tle podmiotów krajowych i efektywność stosowanych przez nie instrumentów.
Marta Postuła specjalista finanse publiczne jest kierownikiem Pracowni Zarządzania Finansami Przedsiębiorstw na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, profesor Akademii Leona Koźmińskiego, członek zespołu badawczego TIGER. Poza pracą naukową, w ramach której publikuje, samodzielnie lub we współautorstwie, książki i artykuły m.in. z dziedziny finansów publicznych, to także praktyk. Swoją karierę zawodową związała z instytucjami publicznymi, i przez wiele lat była pracownikiem w polskich ministerstwach, w tym Finansów oraz Infrastruktury i Budownictwa. Obecnie pracuje w sektorze bankowym.
Swoje zainteresowania badawcze i zawodowe skupiła wokół funkcji finansów publicznych, systemu finansów publicznych, racjonalizacji wydatków publicznych, instrumentów fiskalnych, reguł fiskalnych, polityki społeczno-gospodarczej, budżetów zadaniowych. Dodatkowo, zajmowała się także różnicami między finansami publicznymi a prywatnymi, a także kwestiami moich finansów.
Dr hab. Postuła, to także aktywny uczestnik licznych konferencji naukowych i branżowych, w tym m.in. EuroConference, czy FUROG.
